Catechetical activity of female religious congregations in the educational policy of the communist authorities
Keywords:
female religious congregationsAbstract
In the system of educational and pedagogical of thePolish People's Republicwas no place for consecrated persons, what was showed by their exclusion from this space of public life. Religious congregations, espe-cially female, engaged in catechesis, were seen as a tool of the Episcopate, dangerouslyeffective to making society clerical. Attempt legal and factual withdraw consecrated religious from upbringing of children and young people, even though penalty sanctions, ended up total failure of the Ministry of Education and the party-government authorities under the pressure of the Church, which demanded proper place for religion -were forced to accept the religious habit in the space of religious education
References
AAN M. Ośw. GMWP, sygn. 8666, Działalność, organizacja, stan liczbowy punktów katechetycznych – sprawozdania Kuratoriów Okręgów Szkolnych w l. 1961-1962, Pismo Kuratorium Okręgu Szkolnego w Łodzi do dyrektora Departamentu Szkół Ogólnokształcących Ministerstwa Oświaty, dn. 19 października 1961 r., k. 44-46.
AAN M. Ośw., GMWP, sygn. 8667, J. Sztachelski, pełnomocnik Rządu do Spraw Stosunków z Kościołem, Pismo do ks. bp. Z. Choromańskiego, sekretarza Episkopatu, Warszawa dn. 5 września 1958 r., (odpis).
AAN M. Ośw., GMWP, sygn. 8667, s. J. Kowalik, Odwołanie do Ministerstwa Oświaty, Czarnowąsy, dn. 5 września 1958 r. 84
AAN M. Ośw., GMWP, sygn. 8667, s. M. Sygnatowicz, Odwołanie do Ministra Oświaty, Bobrek k. Oświęcimia, dn. 5 września 1958 r., k. 65.
AAN M. Ośw., sygn. 8666, GMWP, Meldunek Kuratorium Okręgu Szkolnego Gdańskiego do Ministerstwa Oświaty o realizacji zarządzenia Ministra Oświaty w sprawie rejestracji punktów katechetycznych wg stanu z dnia 25 września 1961 r., k. 41.
AAN M. Ośw., sygn. 8666, GMWP, Pismo Kuratorium Okręgu Szkolnego w Łodzi do dyrektora Departamentu Szkół Ogólnokształcących Ministerstwa Oświaty z dn. 19 października 1961 r., k. 44-46.
AAN M. Ośw., sygn. 8666, GMWP, Pismo z Ministerstwa Oświaty z dn. 16 października 1961 r., dot. punktów katechetycznych, k. 1.
AAN M. Ośw., sygn. 8666, GMWP, Sprawozdanie Kuratorium Okręgu Szkolnego Poznańskiego dla Ministerstwa Oświaty z przeprowadzonej rejestracji punktów katechetycznych z dn. 2 października 1961 r., k. 167.
AAN M. Ośw., sygn. 8667, Gabinet Ministra, Wydział Prezydialny, Zakonni nauczyciele religii – zezwolenia, zażalenia, korespondencja 1958, A. Merker, wicedyrektor Gabinetu Ministra Oświaty, Pismo do s. H. Niepsuj z Chełmu Lubelskiego, Warszawa, dn. 15 września 1958 r., k. 171.
AAN Ministerstwo Oświaty, Gabinet Ministra Wydział Prezydialny (dalej: M. Ośw., GMWP), sygn. 8667.
AAN UdSW, sygn. 133/12, Notatka w sprawie ożywienia kontaktów z duchowieństwem, Informacje o stanie i działalności zakonów i zgromadzeń zakonnych na terenie województwa i m. Poznania w latach
AAN UdSW, sygn. 133/12, Zadania do pracy z zakonami, k. 3-4.
AAN UdSW, sygn. 133/14, Notatka informacyjna dotycząca działalności zakonów w Polsce, Warszawa, dn. 18 czerwca 1959 r., k. 3.
AAN UdSW, sygn. 133/315, Sprawozdanie z przeprowadzonej wizytacji w dn. 5 grudnia 1972 r. domu zakonnego Zgromadzenia Sióstr Urszulanek w Krakowie, k. 12-15.
AAN UdSW, sygn. 142/1, Informacje o aktualnej sytuacji i zadaniach w pracy z zakonami, 1974 r., k. 137.
AAN UdSW, sygn. 142/1, Plan pracy na IV kwartał 1974 r., k. 4.
AAN UdSW, sygn. 23/240, K. Leśniewski, kierownik WdSW, Pismo do Urzędu do Spraw Wyznań, Warszawa dn. 24 września 1955 r., k. 10-11.
AAN UdSW, sygn. 23/240, L. Piotrkowski, kierownik WdSW WRN, Pismo do Urzędu do Spraw Wyznań, Gdańsk, 27 września 1955 r., Warszawa.
AAN UdSW, sygn. 23/240, Pismo WdSW PWRN w Rzeszowie do UdSW w Warszawie, Rzeszów, dn. 18 października 1955 r., k. 14.
AAN UdSW, sygn. 23/240, Sprawa punktów katechetycznych, Pismo kierownika Wydziału do Spraw Wyznań PWRN w Warszawie do A. Lisika, wicedyrektora UdSW, Warszawa, dn. 24 września 1955 r., k. 10-11.
AAN UdSW, sygn. 23/240, W. Noiński, Notatka informacyjna, Warszawa, dn. 8 września 1955, k. 1-2.
AAN UdSW, sygn. 74/45, bp Z. Choromański, Pismo do ministra J. Sztachelskiego, Warszawa, dn. 8 września 1958 r.
AIP, Wyszyński S., Przemówienia do zakonnic, t. 1, 1956-1960, Do Matek Konsultorek i Sióstr Referentek Diecezjalnych, Warszawa, dn. 22 sierpnia 1958 r. (tekst nieautoryzowany).
Archiwum Instytutu Prymasowskiego, S. Wyszyński, Przemówienia do zakonnic 1956-1960, t. 1, Do przełożonych zgromadzeń zakonnych żeńskich Archidiecezji Warszawskie z dn. 24 grudnia 1958 r., Warszawa (tekst nieautoryzowany).
Archiwum Prowincjalne Służebniczek Katowice, sygn. s. C. Zarząd Prowincji VI Sekretariat Prymasa Polski VI Wydział Spraw Zakonnych, 1. Korespondencja (ogólnie) od 1972-1985, Ankieta za lata 1949-1984.
Archiwum Prymasa Polski, Konsulta Wyższych Przełożonych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych, Wykaz dzieł prowadzonych przez zgromadzenia zakonne żeńskie w Polsce. Stan na 1 stycznia 1957 r.,b.p.
Chamiec A., Śmigiel K., Zgromadzenie Najświętszego Serca Jezusa (Sacre Cour),w: Żeńskie zgromadzenia zakonne w Polsce 1939-1947..., t. 15, Lublin 2001.
Ciecieląg P., Łysoń P., Sadłoń W., Zdaniewicz W., Kościół katolicki w Polsce 1991-2011. Rocznik statystyczny, Warszawa 2014.
Doppke J., Katechizacja w Polsce 1945-1990, Pelplin 1998.
Dz. U. 1952 nr 33 poz. 232, Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r.
Dz. U. 1953 Nr 10, poz. 32, Dekret o obsadzaniu duchownych stanowisk kościelnych, z dn. 9 lutego 1953 r.
Dz. U. Nr 32 poz. 158, Ustawa o rozwoju systemu oświaty i wychowania z dn. 15 lipca 1961 r.
Dz. Urz. M. Ośw., 1981, Nr 10, poz. 76.
Dz. Urz. Min. Ośw. 1945 nr 4, poz. 184, Okólnik Ministra Oświaty nr 50 w sprawie nauki szkolnej religii z dn. 13 września 1945 r.
Dz. Urz. Min. Ośw. 1958, Nr 9, poz. 121, Zarządzenie Ministra Oświaty w sprawie nauczycieli religii, 4 sierpnia 1958 r.
Dz. Urz. Min. Ośw. 1958, Nr 9, poz. 123, Okólnik nr 26 w sprawie przestrzegania zasad świeckości szkoły,4 sierpnia 1958 r.
Dz. Urz. Min. Ośw. Nr 10, poz. 124, Zarządzenie w sprawie prowadzenia punktów katechetycznych, z dn. 19 sierpnia 1961 r.
Dz. Urz. Min. Ośw. Nr 13, poz. 177, Instrukcja Ministra Oświaty dotycząca trybu realizacji zarządzenia Ministra Oświaty z dnia 19 sierpnia 1961 r. w sprawie prowadzenia punktów katechetycznych, z dn. 21 listopada 1961 r
Fudali S., Zgromadzenie Sług Jezusa,w: Żeńskie zgromadzenia zakonne...,t. 5, Lublin 1989.
Gołąbek W., Zgromadzenie Sióstr Szkolnych De Notre Dame. Prowincja polska, w: Żeńskie zgromadzenia zakonne..., t. 15.
Hlond A., Wielkopostny List Pasterski Episkopatu Polski o panowanie Ducha Bożego w Polsce, w: P. Libera, A. Rybicki, S. Łącki(red.), Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945-2000, t. 1.
Jarosz D., Główne kierunki działalności państwa w zakresie stalinizacji wychowania dzieci w Polsce w latach 1948-1956, Mazowieckie Studia Humanistyczne nr 2, 1998.
Kaczmarek E., Dlaczego przeszkadzały? Polityka władz partyjno-rządowych wobec żeńskich zgromadzeń zakonnych w Polsce w latach 1945-1956.
Kotowska A., Szarska C., Urszulanki Unii Rzymskiej. Prowincja Polska Zakonu Św. Urszuli, w: K. Dębowska, J. Kłoczowski i in. (red.), Żeńskie zgromadzenia zakonne w Polsce 1939-1947, t. 12, Lublin 1998.
Łączka A., Wspomnienia o współpracy międzyzakonnej zgromadzeń zakonnych żeńskich w Polsce po II wojnie światowej do 1960 r., t. 1, Warszawa 1984.
Łoziński B., Leksykon zakonów w Polsce. Informator o życiu konsekrowanym, Warszawa 1998.
Memoriał Episkopatu Polski do Prezydenta Krajowej Rady Narodowej B. Bieruta w sprawie normalizacji stosunków Kościoła i państwa z 15 września 1946 r., w: P. Raina, Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945-59, t. 1, Poznań 1994.
Mezglewski A., Nauczanie religii w Polsce Ludowej, w: A. Mezglewski, W. Janiga (red.), Studia z prawa wyznaniowego, Lublin 2002.
Mezglewski A., Polski model edukacji religijnej w szkołach publicznych. Aspekty prawne, Lublin 2009.
Mezglewski A., Prawne i faktyczne formy dyskryminacji zgromadzeń zakonnych.
Mezglewski A., Prawne i faktyczne formy dyskryminacji zgromadzeń zakonnych w okresie Polski Ludowej w dziedzinie oświaty, w: A. Mirek (red.), Zakony żeńskie w PRL. Prawo instrumentem walki władz komunistycznych z Kościołem i zakonami w Polsce, Lublin 2009.
Mirek A., Atlas żeńskiego ruchu zakonnego na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, Lublin 2007.
Mirek A., Siostry zakonne w obozach pracy w PRL w latach 1954-1956, Lublin 2009.
Misiaszek K., Koncepcja nauczania religii katolickiej w publicznej szkole polskiej. Próba oceny, Warszawa 2010.
Mojak R., Problematyka prawna wolności sumienia i wyznania w Polsce Ludowej, Warszawa 1989.
Osiński Z., Ideologia w obowiązkach nauczycieli szkół podstawowych w Polsce w latach 1944-1956, w: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia, vol. LII/LIII 1997/19998.
Pamiętniki do historii Zgromadzenia Sióstr Służebniczek Najśw. Maryi Panny z Domu Macierzystego w Porębie G/Śl., t. 3, Wrocław 1985, s. 153 (mps dostępny w Archiwum Domu Generalnego SS. Służebniczek NMP NP Śląskich).
Pankowska W., Bazyluczk Z., Zgromadzenie Córek Maryi Wspomożycielki w latach 1939-1947, w: Żeńskie zgromadzenia zakonne...,t. 8, Lublin 1995.
Pismo bp. Z. Choromańskiego, sekretarza Episkopatu do A. Bidy, dyrektora Urzędu do Spraw Wyznań z dn. 4 lipca 1950 r., w: H. Konopka, 17 lat nauczania religii w Polsce Ludowej. Wybór dokumentów, Białystok 1998.
Porozumienie między przedstawicielami Rządu RP i Episkopatu Polskiego z dn. 14 kwietnia 1950 r., w: M. Fąka (red.), Państwowe prawo wyznaniowe.
Ryba M., Komunizm w szkole, http://cywilizacja.ien.pl/?id=505#_ftn2 (7 maja 2014).
Strzałkowska Ł., Podanie do Ministerstwa Oświaty o zezwolenie na kontynuowanie pracy katechetycznej, Ełk, dn. 30 sierpnia 1958 r., k. 61.
Szuba L., Polityka oświatowa państwa polskiego w latach 1944-1956, Lublin 2002.
Świdwiński S., Ogólnopolski Zjazd Oświatowy w Łodzi: 18-22 czerwca 1945, Warszawa 1945.
Uchwała Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej z dn. 12 września 1945 r. w sprawie konkordatu, w: M. Fąka (red.), Państwowe prawo wyznaniowe Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Wybór tekstów źródłowych, Warszawa 1977.
Walencik D., Nieruchomości Kościoła katolickiego w Polsce w latach 1918-2012. Regulacje prawne – nacjonalizacja – rewincykacja, Katowice 2013.
Wesołowska Z., Zgromadzenie Sióstr Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, w: Żeńskie zgromadzenia zakonne...,t. 13, Lublin 1999.
Żaryn J., Polityka oświatowa komunistów w latach 1944-1948, w: B. Otwinowska, J. Żaryn (red.), Polacy wobec przemocy 1944-1956, Warszawa 1996.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2014 KATECHISTS' PERIODICAL
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
